بازار فرابورس و اوراق بهادار یکی از بهترین بسترها برای سرمایه‌گذاری در ایران است که در حال حاضر میلیون‌ها نفر با داشتن کد بورسی در آن حضور دارند. با این حال مسلما این بازار فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده تا به شرایط امروز خود برسد. از همین رو بد نیست که با تاریخچه بورس در ایران آشنا شوید تا بدانید این بازار پرتلاطم چگونه شروع به کار کرده و چطور به مسیر خود ادامه می‌دهد. از همین رو حتما در این مطلب از حسن زاده فایننس با هم همراه باشید تا کامل‌ترین اطلاعات را در این بخش به دست آورید.
تاریخچه بورس در جهان
تاریخچه بورس در جهان به سرعت از قرن نوزدهم تاکنون در حال گسترش و تحول است. بورس در واقع یک بازار مالی است که از طریق آن معاملات سهام، اوراق بهادار و دیگر ابزارهای مالی انجام می‌شود. این بازارها توسط افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها برای خرید و فروش سهام و اوراق بهادار، افزایش سرمایه و کسب سود استفاده می‌شوند. تاریخچه بورس در جهان به سرعت پیشرفت کرده است. اولین بورس رسمی در دهه ۱۵۰۰ در آمستردام تاسیس شد. اما بورس های مشابه در جهانیان رواج داشتند و به نظر می‌رسد که بازار سهام اولین بار در بورس های بنگلادش، فلورانس، ونیز و لیون شکل گرفت.
در دهه ۱۹۷۰، با توسعه فناوری و عصر دیجیتال، بازار بورس سهام به صورت الکترونیکی شکل گرفت. این تغییر پیشرفت های بسیاری در زمینه نوآوری و فناوری را به دنبال داشت. در حال حاضر، بورس‌های جهانی مانند بورس نیویورک، بورس لندن و بورس توکیو به عنوان بزرگترین بازارهای سرمایه در جهان شناخته می‌شوند و هر روز میلیاردها دلار از طریق این بازارها جابجا می‌شود. در ادامه بیشتر به تاریخچه بورس ایران خواهیم پرداخت.
کلمه بورس از کجا آمده است؟
کلمه در حقیقت نام یک شخص به نام واندر بورس است که بد نیست درباره آن بیشتر بدانید. در ابتدا بازار بورس به هیچ وجه شبیه چیزی که امروز شاهد آن هستیم نبود. در قرن ۱۵ میلادی در بازرگانان شهر بروژ که در بلژیک امروزی قرار دارد، برای مبادلات تجاری خود در خانه شخص بزرگ‌زاده‌ای به نام واندر بورس جمع می‌شدند. معاملات در خانه بورس بین افراد انجام می گرفت که پس از مدتی گسترش زیادی پیدا کرد.
کلمه بورس از واژه فرانسوی bourse مشتق شده است.
به مرور زمان نام بورس حالت جهانی پیدا کرد و هر بازاری که بر مبنای خرید و فروش سهام در دنیا شکل می‌گرفت با نام بورس خوانده میشد. بازار بورس در ابتدا محل معامله محصولات کشاورزی مانند غلات بود ولی به مرور زمان و با پیشرفت بیشتر، سهام شرکت‌ها نیز وارد این بازارها شدند که به شکل امروزی درآمدند.
بورس کی و چگونه وارد ایران شد؟
زمزمه‌های حضور بورس در ایران به عنوان یک بازار مالی و سرمایه گذاری، در سال ۱۳۱۵ شنیده میشد. با توجه به فرایند مدرن‌سازی ایران که در این برهه شروع شده بود، ران لوترفلد بلژیکی توانست اساسنامه بورس را آماده کرده و به مسئولان تحویل دهد. با این حال مدتی نگذشت که جنگ جهانی دوم آغاز شد و امکان ایجاد بورس در ایران میسر نشد. وقایع سیاسی مهم مانند جنگ، برکناری رضا شاه و سپس کودتای ۲۸ مرداد باعث شد تا تاسیس بورس به تاخیر زیادی بخورد. نهایتا در سال ۱۳۴۵ تاسیس بورس توسط مجلس شورای ملی تصویب شد و به وزارت اقتصاد ابلاغ گردید.
با افزایش تعداد شرکت‌هایی که وارد بورس شده بودند و همچنین افزایش تقاضای سرمایه‌گذاران، بورس ایران به یکی از بزرگترین بازارهای سرمایه در منطقه تبدیل شد. از آن زمان به بعد، بازار بورس در ایران به صورت قابل توجهی افزایش یافته و در حال حاضر بورس ایران یکی از مهمترین مراکز سرمایه‌گذاری در خاورمیانه است. بورس ایران در حال حاضر دارای حدود ۱۳۰ شرکت پذیرفته شده با زیربخش‌های مختلف مانند بورس کالا، بورس انرژی و بورس فرابورس است. بررسی تاریخچه بورس در ایران به شما کمک می‌کند تا با آگاهی بهتری وارد این بستر شوید.
نحوه اولین معاملات در بورس
برای بررسی تاریخچه بورس بهتر است که نگاهی به نحوه انجام معاملات بیندازیم. اولین معاملات در بورس با آن چیزی که امروز می‌شناسیم تفاوت زیادی داشته است. برای انجام معاملات در آن زمان، اطلاعات هر شرکت و نرخ سهام آن به صورت چاپ شده در روزنامه‌ها منتشر میشد. سپس سرمایه‌گذاران به دفاتر این شرکت‌ها مراجعه کرده و سفارشات خود را ثبت می‌کردند. پس از آن، سفارشات به دفتر بورس ارسال میشد و معامله‌گران به دنبال انجام معاملات مورد نظر بودند.
اما با پیشرفت تکنولوژی، به زودی فرآیند معاملات در بورس ایران نیز به صورت الکترونیکی صورت گرفت و با استفاده از رایانه‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی در هر زمان و از هر نقطه‌ای از دنیا به بازار بورس دسترسی داشته باشند. در حال حاضر، بورس ایران با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، معاملات را به صورت الکترونیکی انجام می‌دهد و تحولات بسیاری در زمینه فناوری و خدمات بورسی را در پیش گرفته است.واقعیت‌هایی که شما در مورد معامله‌گری در بازار سرمایه نمی‌دانید اما میتوانید با حسن زاده فایننس به وافعیت های بازارهای مالی برسید
سال تاسیس بازار بورس ایران
همانطور که به آن اشاره کردیم، بازار بورس ایران در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی با خرید و فروش سهام چند شرکت رسماً تأسیس شد. در اوایل تأسیس بازار بورس ایران، فعالیت‌های آن محدود به تعداد کمی از شرکت‌ها بود. اما در طول سال‌های پس از آن، با افزایش تعداد شرکت‌هایی که بورسی شده بودند و همچنین افزایش تقاضای سرمایه‌گذاران، بازار بورس ایران به یکی از بزرگترین بازارهای سرمایه در منطقه تبدیل شد.
برای ارائه خدمات به صورت بهتر در ادامه بورس ایران با نام بورس اوراق بهادار تهران ثبت شد. این تغییر نام با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و رویکردهای جدید در مدیریت بازار و سرمایه‌گذاری همراه شد که بهبود در عملکرد بازار بورس را به دنبال داشت. تاریخچه بازار بورس ایران نشان می‌دهد که یک روند تکاملی ویژه برای آن طی شده است.
تاریخچه بورس کالا
بررسی تاریخچه بورس کالای ایران به شما کمک می‌کند تا سیر تحولی آن را به خوبی بشناسید. این بازار در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ شروع به کار کرد که در ابتدا با نام بورس فلزات شناخته میشد. بعد از گذشت زمان یکساله، بورس کالای کشاورزی نیز شروع به کار کرد که به عرضه محصولات در این بخش می‌پرداخت. در نهایت شورای عالی بورس موظف شد تا راه اندازی سازمان بورس کالا را انجام دهد. از همین رو بر اساس اهداف سوم و چهارم برنامه توسعه، نهایتا این اتفاق مثبت روی داد.
همچنین، بورس کالای ایران با وجود تحریم‌های بین‌المللی، همچنان به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای کالایی در منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود. از جمله مهمترین کالاهای معامله شده در بورس کالای ایران می‌توان به نفت خام، گندم، مس، آهن، پلیمرها، پتروشیمی و الوار اشاره کرد. در حال حاضر بسیاری از افراد برای خرید خودرو از بورس کالا دست به کار شده‌اند. همچنین خرید سکه از بورس کالا نیز با استقبال زیادی از سمت مردم روبرو شده است. تاریخچه بورس کالا نشان داده است که مردم برای خرید برخی از کالاها از آن استقبال زیادی خواهند داشت. خودرو نیز یکی از آنهاست که اگر قصد خرید خودرو دارید میتویند با نحوه خرید خودرو از بورس کالا آشنا بشید تا بهترین خرید خودرو انجام دهید
مقالات مرتبط:
تاریخچه شاخص کل بورس
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران یکی از مهمترین شاخص‌های بازار سرمایه ایران است که نشان‌دهنده عملکرد کلی بازار بورس است. شاخص کل بر اساس قیمت پایانی وزن‌دار سهام شرکت‌های موجود در بازار بورس محاسبه می‌شود. شاخص کل با مبنای ۱۰۰ شروع به کار کرد و تاکنون بالاترین رکورد خود را در سال ۱۴۰۲ با رسیدن به بیش از ۲ میلیون واحد ثبت کرده است. تاریخچه شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران به تاریخچه بورس ایران بستگی دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که روند افزایش شاخص می‌تواند مردم را برای حضور دوباره در بورس امیدوار کند. با این حال هیچ کس نمی‌تواند به صورت دقیق درباره آینده شاخص نظر دهد چون هیچ عامل قطعی وجود نخواهد داشت.
تاریخچه حجم معاملات در بورس و فرابورس
حجم معاملات بورس در سال‌های ابتدایی فعالیت خود بسیار کم بود چون شناخت دقیقی از این بازار وجود نداشت. در سال‌های بعد، با تأثیرات جنگ تحمیلی، تغییرات اقتصادی و سیاسی، تحولات بازار جهانی و عوامل داخلی، حجم معاملات بورس نوسانات زیادی را تجربه کرد و در سال ۱۳۹۹ به بالاترین سطح خود یعنی ۱,۵۶۰ هزار میلیارد ریال رسید.
فرابورس ایران در سال ۱۳۸۷ با هدف توسعه بازارها و ابزارهای مالی و پوشش خلاهای ناشی از نداشتن دسترسی بخش عمده‌ای از صاحبان صنایع به بازار سرمایه تشکیل شده‌است. فرابورس ایران دارای نه بازار مجزا است که هر کدام شرایط و رویه‌های خاص خود را دارند. حجم معاملات فرابورس در سال‌های اول فعالیت خود نسبت به بورس کمتر بود ولی با گذشت زمان و افزایش تعداد شرکت‌ها و صندوق‌های پذیرفته شده، حجم معاملات آن نیز رشد قابل توجهی داشت. تاریخچه بورس نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۹ حجم معاملات فرابورس به ۴۷۰۰ هزار میلیارد ریال رسید.
تاریخچه بورس انرژی ایران
بورس انرژی ایران در سال ۱۳۹۱ به منظور گسترش تجارت و خرید و فروش محصولات انرژی از جمله گاز طبیعی، بنزین و نفت تأسیس شد. بورس انرژی ایران با هدف تضمین قیمت و عرضه کالا به صورت واقعی و مستمر، این بازار را برای شرکت‌های داخلی و خارجی فراهم کرده است. در ابتدای فعالیت بورس انرژی، این بازار با شکست مواجه شد و حجم معاملات آن کم بود. اما با مدیریت بهتر و افزایش قابلیت‌ها، به‌مرور زمان،تعداد شرکت‌های فعال در بازار افزایش یافت و حجم معاملات نیز بهبود پیدا کرد.
امروزه، بورس انرژی ایران با داشتن بیش از ۵۰۰ شرکت عضو و حضور بیش از ۱۰۰۰ نفر در بازار، به عنوان یکی از مهمترین و پویاترین بازارهای تجاری در منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود. همچنین با شروع سامانه بورس انرژی الکترونیکی در سال ۱۴۰۰، فرآیند خرید و فروش کالاهای انرژی تسهیل شده و حجم معاملات نیز افزایش یافته است. با توجه به تاریخچه بورس انرژی در ایران، می‌توان به آینده روشن آن امیدوار بود.
تاریخچه سازمان بورس و اوراق بهادار
بررسی تاریخچه بورس ایران بدون توجه به سازمان بورس و اوراق بهادار امکانپذیر نخواهد بود. روند نظارت بر بازار سرمایه ایران در گذشته توسط سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران انجام میشد. با این حال مجلس در آذر ماه سال ۱۳۸۴ قانونی مصوب کرد که بر اساس آن باید سازمان بورس و اوراق بهادار شکل می‌گرفت. به همین علت این سازمان در سال ۱۳۸۴ شروع به کار شده و بر روی بازارهای مختلف نظارت دارد. این سازمان به عنوان ناظر و مدیر بازار سرمایه و تأمین منابع مالی برای شرکت‌ها و دولت در ایران فعالیت می‌کند.
با گذر زمان و توسعه بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار ایران با ایجاد قوانین و مقررات جدید، تبدیل به یکی از مهمترین سازمان‌های ناظر و مدیر بازار سرمایه در منطقه خاورمیانه شد. امروزه سازمان بورس و اوراق بهادار ایران با بیش از ۱۸ سال تجربه، به عنوان یکی از مهمترین مراجع ناظر در حوزه سرمایه‌گذاری، همچنان فعالیت خود را با توجه به شرایط جدید و تحولات بازاری ادامه می‌دهد. از جمله وظایف این سازمان می‌توان به نظارت بر عملکرد شرکت‌های بورسی، تدوین سیاست‌ها و قوانین جدید، تأمین منابع مالی شرکت‌ها و دولت و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه بازار سرمایه اشاره کرد.
تاریخچه ریزش بورس
بورس ایران در طول تاریخ خود چندین بار با ریزش‌های شدید و گاهی طولانی مدت روبرو شده است. عوامل مختلفی می‌توانند منجر به ریزش بورس شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به تغییرات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، بین‌المللی، حباب قیمت‌ها، تحریم‌ها و تغییرات قوانین و مقررات اشاره کرد. اولین ریزش بزرگ در سال ۱۳۷۵ اتفاق افتاد. علت اصلی این ریزش را می‌توان نبود تقاضا و عدم حضور سرمایه‌گذاران در بازار دانست. شاخص کل بورس در این دوره از ۱۰ هزار واحد به ۴ هزار واحد کاهش یافت. سپس در مرداد ۸۳ شاهد ریزش بعدی بودیم که افراد زیادی را متضرر کرد.
علت اصلی این ریزش را می‌توان تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران و نفت، نبود پشتوانه قانونی و نظام مالکانه برای حفاظت از سرمایه‌گذاران و عدم حضور دولت در بازار دانست. شاخص کل بورس در این دوره از ۶ هزار و ۵۰۰ واحد به ۴ هزار و چهارصد واحد کاهش یافت. در این بین باید به ریزش مهم ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ هم اشاره کرد که دو سال ادامه داشت. نهایتا در سال ۱۳۹۹ شاهد وحشتناک‌ترین ریزش بورس بودیم که طی آن شاخص سقوط بزرگی را تجربه کرد و یک رد پای بزرگ در تاریخچه بورس به حساب می‌آید.
بورس در زمان جنگ ایران و عراق
در تاریخچه بورس ایران جنگ با عراق بسیار اهمیت دارد. در زمان جنگ ایران و عراق که از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ برقرار بود، بازار سرمایه ایران با شرایط دشواری مواجه بود. در این دوران، عمده‌ترین فعالیت‌های بازار سرمایه، عرضه و خرید اوراق بهادار دولت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بود. در ابتدا بازار سرمایه با توجه به شرایط استثنایی جنگ با مشکلاتی مواجه شد اما با گذر زمان و با پایدار شدن وضعیت، بازار سرمایه نیز به تدریج به کار خود ادامه داد. با افزایش نیاز به منابع مالی برای تامین هزینه‌های جنگ، دولت برای جذب سرمایه‌گذاران اقدام به صدور اوراق بهادار با بازدهی بالا کرد.
این اوراق با استقبال بسیاری از سرمایه‌گذاران مواجه شدند و بازدهی بالایی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آوردند. با توجه به شرایط جنگ، در حالی که اقتصاد و بازار سرمایه دچار مشکلاتی بود، باز هم فعالیت‌هایی در بازار سرمایه انجام میشد. نمونه این فعالیت‌ها، عرضه و خرید اوراق بهادار و بورس کالا بود که در بخش‌های محدودی از بازار سرمایه ایران انجام می‌گرفت. در کل با تمام شدن جنگ، شرایط برای بازار سرمایه بهتر شد و روند توسعه و گسترش آن ادامه پیدا کرد.
بیشتر بخوانید: معرفی مهم ترین و بهترین سایت های بورسی
سخن پایانی
بازار بورس و اوراق بهادار یکی از بهترین بازارها برای سرمایه‌گذاری در ایران است که سهام شرکت‌های مختلف در آن عرضه می‌شود. بازار بورس ایران برای رسیدن به شرایط امروز خود راه درازی را پیموده است. برای اینکه شما آگاهی بیشتری در این مورد پیدا کنید، تاریخچه بورس را به صورت کامل در این مطلب شرح دادیم. فراموش نکنید که حضور در این بازار و فعالیت در آن نیازمند دانش تخصصی خواهد بود. به همین علت به شما توصیه می‌کنیم که آموزش‌های تخصصی بورس را از حسن زاده فایننس دریافت نمایید. مسلما اگر به خوبی این بازار را یاد بگیرید، بازدهی مناسبی برای شما خواهد داشت پس این فرصت را از دست ندهید.
سوالات متداول
۱. تاریخچه بورس ایران از کی شروع شد؟
ایده‌های تشکیل بورس در سال ۱۳۱۵ شکل گرفت ولی شروع به کار رسمی بازار بورس در ایران مربوط به سال ۱۳۴۵ خواهد بود که توسط مجلس شورای ملی تصویب شد.
۲. تاریخچه بورس ایران چه فرصت‌هایی را برای سرمایه گذاری نشان می‌دهد؟
ورود بورس به ایران فرصت‌هایی جذاب برای سرمایه‌گذاری و تأمین منابع مالی برای شرکت‌ها و دولت به وجود آورد. همچنین، بورس امکاناتی را برای حفاظت از حقوق سهامداران و نظارت بر فعالیت شرکت‌ها فراهم کرد.
۳. تاریخچه بورس ایران چه تغییراتی به خود دیده است؟
در طول تاریخ بازار بورس ایران با تغییر قوانین و مقررات، رشد و تحولاتی را پشت سر گذاشته است. مواردی همچون تغییرات در ساختار مالی شرکت‌ها، تغییرات در ساختار بازار سرمایه، توسعه بازار فرابورس و آغاز فعالیت صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) و مشتقات مالی نمونه‌هایی از این موارد هستند.
۵. بزرگترین افزایش و کاهش در تاریخ بازار بورس ایران چه زمانی رخ داده است؟
بزرگترین افزایش در بازار بورس ایران در تاریخ در دی ۱۳۹۹ اتفاق افتاده و با گسترش جهانی شیوع بیماری کرونا، ارزش بازار سرمایه کشور به‌طور چشمگیری رشد کرد. بزرگترین کاهش نیز در ماه بهمن ۱۳۷۶ به وقوع پیوست. البته ریزش شدید سال ۱۴۰۰ را هم نباید فراموش کرد.
۶. چطور در بازار بورس ایران به موفقیت برسم؟
برای رشد و کسب سود از بازار سرمایه ایران، شما باید به صورت حرفه‌ای آموزش ببینید، خوشبختانه مجموعه حسن زاده فایننس این بستر را برای شما فراهم کرده است پس از این جهت نگرانی به خود راه ندهید.
